15 sierpnia 2024 roku mija termin obowiązkowego wdrożenia standardów ochrony małoletnich w instytucjach pracujących z dziećmi. Nowe przepisy wprowadzają kompleksowe zasady mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa najmłodszych. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę przypomina o konieczności dostosowania się do nowych przepisów i oferuje narzędzia oraz wsparcie w procesie ich wdrażania.
Dobiega końca okres przejściowy na wdrożenie standardów ochrony małoletnich. Nowe przepisy, oparte na nowelizacji ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, wymagają, aby wszystkie instytucje działające na rzecz dzieci wprowadziły określone zasady i procedury mające na celu ochronę najmłodszych przed przemocą i wykorzystywaniem.
Ustawa Kamilka – standardy ochrony małoletnich
Przepisy dotyczące standardów ochrony małoletnich znajdują się w art. 22b i 22c ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniem przestępczości na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Ta ustawa została zmieniona Ustawą o ochronie małoletnich, czyli tzw. ustawą Kamilka, która wejdzie w życie 15 lutego 2024r. Jednocześnie zaczną obowiązywać przepisy nakładające obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich.
Zgodnie z art. 10 ustawy obowiązek wprowadzenia wyżej wymienionych standardów musi być zrealizowany w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie tzw. ustawy Kamilka – czyli do
15 sierpnia 2024 r. Jest to tak zwany okres przejściowy, na dostosowanie działalności danego podmiotu do zgodności z ustawą.
Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich mają:
- organ zarządzający:
– jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900). Należą do nich m.in. : przedszkola, szkoły i schroniska młodzieżowe;
– inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
- organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich;
- podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.
W Ministerstwie Sprawiedliwości działa Zespół do Spraw Ochrony Małoletnich, złożony z ekspertów
– przedstawicieli rożnych instytucji (innych ministerstw, organizacji pozarządowych, środowisk naukowych, jednostek samorządu terytorialnego). Do jego zadań należy przygotowywanie wytycznych do opracowania standardów i aktualizowanie tych wytycznych co 2 lata.
Obecnie w ramach zespołu pracuje jedenaście grup roboczych, które przygotowują wskazówki wraz z przykładowymi wzorami standardów dla różnych rodzajów placówek/działalności (żłobków, szkół, przedszkoli, hoteli, świetlic). Będziemy je regularnie udostępniać w specjalnie przygotowanej w tym celu zakładce.
SOM i ustawa Kamilka a weryfikacja kandydata w Rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym
Sprawdzanie kandydatów w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym jest istotnym elementem procesu zatrudniania osób, które będą pracować z małoletnimi. Celem weryfikacji kandydata czy kandydatki w tym konkretnym miejscu jest przede wszystkim:
- ochrona dzieci i młodzieży, czyli zapewnienie, że osoby pracujące z małoletnimi nie mają na swoim koncie przestępstw seksualnych,
- zapobieganie recydywie, czyli utrudnienie osobom skazanym za przestępstwa seksualne dostępu do pracy z dziećmi i młodzieżą,
- zwiększenie bezpieczeństwa w placówkach edukacyjnych, wychowawczych i opiekuńczych, czyli zapewnienie bezpiecznego środowiska dla dzieci i młodzieży.
Ten obowiązek weryfikacji wynika z ustawy. Warto pamiętać, że można ją przeprowadzić elektronicznie pod adresem: https://rps.ms.gov.pl/pl-PL/Public
Kontrola i kary za brak/wadliwe wdrożenie Standardów Ochrony Małoletnich w placówkach medycznych
Obowiązek wprowadzenia SOM-ów kontroluje wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta oraz marszałek województwa (w zakresie objętym właściwością rzeczową i miejscową tych organów). Podmiotem uprawnionym do kontroli jest również Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia – w przypadku stwierdzenia naruszenia wskazanego obowiązku pracownicy NFZ przeprowadzający kontrole mają obowiązek niezwłocznego powiadomienia Policji lub prokuratury.
Ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym przewiduje też kary za niewykonywanie nałożonych obowiązków w zakresie wprowadzenia standardów ochrony małoletnich – niewdrożenie ich podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany. W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich sprawca podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.
Czym są standardy ochrony małoletnich?
Standardy ochrony małoletnich (SOM) to zbiór zasad pomagających tworzyć bezpieczne i przyjazne środowisko we wszystkich podmiotach prowadzących działalność oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań dzieci, a także świadczących usługi hotelarskie oraz turystyczne, jak również prowadzących inne miejsca zakwaterowania zbiorowego.
– Wprowadzenie standardów to ważny krok w zapewnieniu bezpiecznego środowiska dla najmłodszych. Mają one na celu zarówno działania profilaktyczne, jak również interwencyjne, co zwiększa szanse na wczesne wykrycie i zapobieganie krzywdzeniu dzieci. Dzięki nim każda instytucja zyskuje teraz możliwość przeciwdziałania przemocy poprzez odpowiednie działania i procedury dostosowane do specyfiki i charakteru danej organizacji – mówi Agata Sotomska, koordynatorka programu Standardy Ochrony Dzieci w Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Jakie korzyści niesie wprowadzenie standardów ochrony dzieci
Wprowadzenie standardów ochrony dzieci to rozwiązanie, które pomaga uporządkować kwestie związane z zapewnieniem dzieciom bezpieczeństwa. Instytucja, wdrażając zasady bezpiecznej rekrutacji minimalizuje ryzyko, że wśród personelu znajdą się osoby mogące je skrzywdzić. Dzięki wdrożonym procedurom interwencyjnym personel potrafi odpowiednio reagować na podejrzenia przemocy wobec dziecka zarówno w placówce, jak i w jego rodzinie. Ustalając zasady bezpiecznych relacji, personel zyskuje jasność co do granic profesjonalnych relacji z dzieckiem oraz tego, jakie zachowania – zarówno dorosłych wobec dzieci, jak i między dziećmi – są niedopuszczalne. Ponadto, personel jest przeszkolony w identyfikowaniu sytuacji mogących prowadzić do krzywdzenia dziecka oraz rozpoznawaniu jego symptomów, a także w opracowywaniu planu wsparcia dla skrzywdzonego dziecka. Standardy te powinny być również udostępniane rodzicom oraz dzieciom, aby mogli się z nimi zapoznać. Troska o dobro dzieci dotyczy nas wszystkich, a skuteczność tych rozwiązań zależy od współpracy całej społeczności. Im większe zaangażowanie w realizację standardów, tym bardziej efektywna będzie ochrona naszych dzieci.
Od 15 sierpnia 2024 r. nowe przepisy będą w pełni egzekwowane, a za ich brak na organizację może zostać nałożona kara. Warto pamiętać, że standardy muszą być regularnie monitorowane i aktualizowane, aby zapewnić ich efektywność.
– Bezpieczne dzieciństwo jest fundamentem zdrowego rozwoju. Standardy ochrony małoletnich, na których wprowadzenie instytucje mają czas do 15 sierpnia, to nasza wspólna odpowiedzialność. Dzięki nim możemy skuteczniej chronić dzieci przed przemocą i wykorzystywaniem, edukując zarówno personel, jak i rodziny. To milowy krok w kierunku bezpieczniejszej przyszłości dla naszych dzieci. – podsumowuje Wiktoria Kinik, rzeczniczka Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Wdrożenie standardów to nie tylko formalny wymóg, ale przede wszystkim realne narzędzie do ochrony najmłodszych.